TES ile BES daha hızlı büyüyecek

2024 yılı son çeyreğinde hayata geçirilmesi planlanan Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi ile BES’e olan ilginin daha da artması, BES’in tam anlamıyla tabana yayılması ve sürdürülebilir büyümesinin sağlanmış olması bekleniyor.

2024-2026 yıllarına ilişkin Orta Vadeli Program’da ve Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın (SBB) hazırladığı 2024- 2028 dönemini kapsayan 12. Kalkınma Planı’nda yer alan Otomatik Katılım Sistemi’nin işverenlerin de katkısı ile ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES), sektörün en önemli gündem maddelerinden biri. Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi, Sosyal Güvenlik Sistemi’nin yanında ikinci bir emeklilik geliri sunarak çalışanların emeklilik dönemlerinde daha iyi bir mali güvence elde etmelerine yardımcı olmak amacıyla oluşturulan bir sistem. Bu sistem ile çalışanlar emekli olduğunda hem Sosyal Güvenlik Sistemi’nden hem de Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nden emeklilik maaşı alabiliyorlar. Günümüzde emeklilik dönemi için güvence sağlamak önemli bir hale gelmişken Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi, bireylerin kendi emeklilik fonlarını oluşturmasını ve yönetmesini sağlayan bir emeklilik tasarruf sistemi türü olarak büyük bir önem taşıyor. Sadece çalışanların değil, işverenlerin de katkı koyması planlanan Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nin ilk taslak çalışmalarının Mayıs ayında sektöre açıklanması beklenirken, sistemin 2024’ün son çeyreğinde ise hayata geçmesi planlanıyor.

EGM’nin açıkladığı 29 Ocak 2024 verilerine göre katılımcı sayısının 8 milyon 755 bin olduğu BES’te toplam fon büyüklüğü ise 741,7 milyar lira oldu. Katılımcı sayısının 7 milyon 295 bin olduğu OKS’de ise fon büyüklüğü 56,7 milyar lira olarak kayıtlara geçti.

SÜRDÜRÜLEBİLİR BÜYÜME SAĞLANMIŞ OLACAK

Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nin faaliyete geçmesiyle BES’in tam anlamıyla tabana yayılması ve sürdürülebilir büyümesinin sağlanmış olması bekleniyor. Sistemin yürürlüğe girmesi durumunda bir yıllık geçiş süreci içinde yaklaşık 16 milyon çalışanın sisteme dahil olması öngörülüyor. Görüşünü aldığımız sektör yöneticileri, TES’in yüksek bir kapsayıcılığa, hızlı bir büyüme potansiyeline sahip olacağı ve çok kısa sürede yüksek fon büyüklüğüne ulaşacağı görüşünde hemfikir.

HANGİ ÜLKELERDE UYGULANIYOR?

Dünyada üç basamaklı emeklilik sistemleri uygulanıyor. Birinci basamak çalışanların Sosyal Güvenlik Sistemi’nden emekli oldukları devletin sunduğu emeklilik sistemi. İkinci basamak çalışanların her ay maaşlarından kesilen, işverenlerin de belirli oranda katkı yaptığı, çalışan hesabında oluşan birikimlerin fonlarda değerlendirildiği özel emeklilik sistemi. Üçüncü basamak ise kişilerin kendi istekleri doğrultusunda birikim yapıp, gelecek için tasarruf ettiği sistem. Türkiye’de birinci basamak emeklilik sistemi ve üçüncü basamak emeklilik sistemi uygulanıyor.

Üçüncü basamak emeklilik sistemi olarak uygulanan Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ile bireyler, gönüllü olarak emeklilik birikimlerini oluşturuyorlar.

Otomatik Katılım Sistemi’nin işverenlerin de katkısı ile ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi ile Türkiye’de üç basamak da uygulanmış olacak.

Dünya genelinde birçok ülkede uygulanan Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi, düzenleme ve uygulamalara göre farklılık gösterebiliyor.

Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nin uygulandığı ülkelerden bazıları ise şunlar:

Avustralya: Avustralya’nın Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi, “Superannuation” olarak adlandırılan zorunlu bireysel emeklilik hesaplarına dayanıyor. Çalışanların maaşlarından belirli bir oranda kesinti yapılır ve bu fonlar emeklilik döneminde kullanılmak üzere özel emeklilik fonlarına yönlendirilir. Bu fonlar genellikle hisse senetleri, tahviller ve diğer yatırım araçlarına yatırım yaparak katılımcıların birikimlerini değerlendirir.

Amerika Birleşik Devletleri: ABD’de Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi, 401(k) planları gibi iş yeri emeklilik planları ve bireysel emeklilik hesapları (IRA) gibi özel emeklilik planlarından oluşur. Bu planlarda, çalışanlar ve bireyler belirli bir miktar para biriktirir ve genellikle işverenler de bu birikime katkıda bulunurlar.

İngiltere: İngiltere’de çalışanlar, “Auto-Enrolment” adı verilen bir sistem aracılığıyla otomatik olarak iş yeri emeklilik planlarına kaydedilirler. İşveren ve çalışan, emeklilik fonlarına düzenli olarak katkıda bulunur.

Kanada: Kanada’da “Registered Retirement Savings Plan” (RRSP) ve “Pooled Registered Pension Plan” (PRPP) gibi bireysel ve iş yeri emeklilik planlarına dayalı Tamamlayıcı Emeklilik Sistemleri bulunuyor. Bireysel emeklilik tasarrufu için kullanılan bir sistem olan RRSP, bireylerin vergi avantajlarından yararlanarak emeklilik birikimleri oluşturmalarını sağlar. Bireyler, gelirlerinden belirli bir miktarı RRSP’lerine yatırabilir ve bu yatırımlar vergiden düşülebilir.

Singapur: Singapur’da, Central Provident Fund (CPF) adı verilen bir merkezi emeklilik fonu bulunuyor. Bu sistem, işçilerin maaşlarından belirli bir oranda kesinti yaparak emeklilik birikimleri oluşturmalarına ve konut edinmelerine olanak tanıyor.

Şili: Şili’de, bireylerin emeklilik birikimlerini oluşturmak için kullanılan sistem Administradoras de Fondos de Pensiones (AFP) olarak adlandırılıyor. Bu özel emeklilik fonu, bireylerin emeklilik birikimlerini çeşitli yatırım araçlarına yönlendiriyor.

TÜRKİYE SİGORTA BİRLİĞİ:

TES ile çok kısa sürede yüksek fon büyüklüğüne ulaşılması bekleniyor

“TES’in faaliyete geçmesiyle BES’in tam anlamıyla tabana yayılması ve sürdürülebilir büyümesi sağlanmış olacak. TES’in çok kısa sürede yüksek fon büyüklüğüne ulaşması bekleniyor.”

TES ile ilgili açıklamalarda bulunan Türkiye Sigorta Birliği (TSB), şu ifadeleri kullandı: “2024-2026 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program’da (OVP) en dikkat çeken başlıklardan biri BES’te yapılacaklar olarak öne çıkıyor.

‘2024’ÜN SON ÇEYREĞİNDE HAYATA GEÇECEK’

Özellikle ikinci basamak emeklilik sisteminin kurulması oldukça kritik öneme sahip. Bu hususta Otomatik Katılım Sistemi’nin işverenlerin de katkısı ile ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nin (TES) 2024’ün son çeyreğinde hayata geçirilmesi hedefleniyor. Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nin ihdası için çalışmalar tüm hızıyla devam etmekte olup sektör olarak sistemin temel unsurlarına dair beklentilerimizi ve bu çerçevede oluşan model önerimiz ilgili kurumlarla paylaşıldı. TES’in faaliyete geçmesiyle BES’in tam anlamıyla tabana yayılması ve sürdürülebilir büyümesi sağlanmış olacak. Uzun vadeli tasarlanan bu sistemde katılımcıların zorunlu olarak kalması beklenmekte olup, sadece belirli koşul ve dönemlerde çıkışa imkân tanıyacak bir yapıda kurgulanması sistemin başarısı açısından büyük önem taşımaktadır.”

‘16 MİLYON ÇALIŞAN SİSTEME DAHİL OLACAK’

Bu yılın Mayıs ayında ilk taslak çalışmalarının sektörle paylaşılmasının beklendiğini belirten Birlik, “Henüz sistemin kapsam ve koşullarına dair bir açıklama yapılmadığından potansiyeli veya fon büyüklüğündeki artışa dair net bir rakam vermek şu aşamada pek kolay olmasa da sektörün talep ettiği modelin yürürlüğe girmesi durumunda bir yıllık geçiş süreci içinde yaklaşık 16 milyon çalışanın sisteme dahil olması bekleniyor. Fon büyüklüğü tarafında ise yoğun ve zorunlu katılım ile çıkışa izin verilmeyen bir yapıda çok kısa sürede yüksek fon büyüklüğüne ulaşılması bekleniyor” ifadelerine yer verdi.

‘TES UZUN ZAMANDIR FARKLI ÜLKELERDE UYGULANIYOR’

TES’in farklı isim ve yapılarla farklı ülkelerde uzun zamandır uygulandığını vurgulayan Birlik, “İsveç, Hollanda, Avustralya, Şili, Meksika, İngiltere, Yeni Zelanda ve İtalya bu ülkeler arasında yer alıyor. Zorunlu veya otomatik katılım gibi farklı türlere sahip bu ülkelerde hemen hemen tüm çalışanlar sisteme katılmış olsa da bazı ülkelerde yaş, gelir veya meslek türüne göre farklılaşmış giriş-çıkış koşulları uygulanıyor. Bu ülkelerde başta vergi avantajları olmak üzere çalışanlara çeşitli finansal avantajlar sunuluyor. Ayrıca bu ülkelerde çalışan ve işverenlerin maaşların belli bir yüzdesi olarak hesaplanan katkı payı ödeme oranları da önemli ölçüde farklılık gösteriyor” dedi.