Faktoring nedir? Dinen câiz midir?
Faktoring vâdeli alacağın faktoring firmasına temlik edildiği ve faktoring firmasından iskontoyla nakit alındığı yani borçlu ile alacaklı arasındaki vâde farkının faktoring firmasına bırakıldığı finansman yöntemidir.
Burada para cinsinden vâdeli bir alacak üçüncü tarafa yine para cinsinden bir bedelle nakit satılmaktadır.
Bazı kimseler ellerinde bulunan vâdesi gelmemiş kıymetli evrakları, üzerlerindeki değerden aşağıya nakde çevirmek istemektedirler. Böylece evrakın vâdesini beklemeden bir miktar iskonto ile peşin para elde etmiş olmaktadırlar.
Firmalar hizmet ya da mal satışlarından sonra vadeli alacaklarını temlik yolu ile faktoring kuruluşlarına devredilmesi ve bunların yönetilmesi ile alakalı konuya faktoring denilmektedir. Bu hizmet 3 ayrı hizmetin bir arada sunulduğu yöntem olarak karşımıza çıkarken, finansal bir yöntem olarak pek çok firma tarafından başvurulmaktadır.
Küçük ya da orta büyüklükteki işletmeler zaman zaman yaptıkları işlerde çek kabul ederken, bu durum nakit sıkışıklığına neden olabilmektedir. İşte tam burada faktoring hizmetleri devreye girer ve bu nakit ihtiyaçları giderilir.
Faktoring işlemleri için işletme başvuru yapar ve elindeki çeklere fiyat ister. Bundan sonra faktoring şirketleri bunları inceler ve teklifini sunarken, olumlu sonuçlanırsa fatura ve sözleşmeler yapılır. Bundan sonra firmaya ödeme yapılırken, çek zamanı gelince faktoring şirketi tahsilatını yapmaktadır.
Bu işlem iki türlü yapılmaktadır:
(1) Gayr-ı kâbil-i rücu
(2) Kâbil-i rücu
Gayr-ı kâbili rücu işlemde alacak kıymetli evrakı iskontoyla devralan tarafa geçer. Bu işlemde vâdeli alacağın fâiz indirimiyle satımı söz konusudur. Kâbil-i rücu işlemde ise senet sahibi ile banka arasındaki hukûkî ilişki borç, kefâlet ve vekâletten oluşan bir işlemler bütünü olmaktadır.
Faktoring firmasının senet sahibine verdiği nakit, borçtur. Senet rehindir. Faktoring firması vâde dolumunda sened sahibine vekâleten senedi tahsil edecektir. Firmanın verdiği nakit borcu ile senetteki bedel arasındaki fark ise fâizdir.
Faktoring sistemi günümüzde başvurulan bir yöntem olarak bilinirken, pek çok işletme işlerini bu yolla yürütmektedir. Birçok alanda incelenen faktoring sistemi dinende incelenirken, dinde faizin her türlüsü haram kılınmıştır.
Bu yüzden işletmeler ellerinde ki çek ve senetleri vadesinden önce daha düşük fiyatlarla üçüncü bir ele verirse bu caiz sayılmamaktadır. Bu yüzden dinde faktoring olayı caiz sayılmamakla beraber, dinen yasaktır.
(Sorularla Katılım Bankacılığı/Doç. Dr. İshak Emin AKTEPE/TKBB Yayın No: 5)
Faktoring firmalarının, vadeli satış yapmış şirketlerin alacaklarını iskontolu olarak peşin satın almaları caiz midir?
Faktoring firmalarının, yurtiçi veya yurtdışında vadeli satış yapan şirketlerin fatura edilmiş alacaklarını iskontolu olarak peşin satın aldıkları ve vadesi geldiğinde bu alacakları tahsil ettikleri bilinmektedir.
Bu işlemde, aynı cins paranın daha düşük bir parayla mübadelesi söz konusu olduğundan, faizli bir işlem gerçekleşmektedir.
Dolayısıyla böyle bir işlem dinen caiz değildir. Zira İslam dininde faizin her türlüsü haram kılmıştır.
(DİYK Kararı)
