Peşinat ve kapora arasında fark var mıdır?

İslâm hukukçularının bir kısmına göre akit yapıldığını gösterip göstermeme bakımından peşinat ile kapora arasında fark yoktur. 

Yani onların nazarında ister peşinat ister kapora ödenmiş olsun malın mülkiyeti müşteriye geçmiş sayılmaktadır. Bu durumda katılım bankaları murâbaha yapamazlar.

Bu İslâm hukukçularına göre kapora gerçekleşmiş bir akdin müşteri tarafından feshedilmemesi halinde satış bedelinden düşülen buna mukâbil müşterinin yapılmış akdi bozması halinde satıcıya bırakılan meblağdır.



İslâm hukukçuları geçmişte kaporalı satışın ve kaporanın satıcıda kalmasının meşrûiyetini tartışmışlardır. Müspet kanaat serdedenler olduğu gibi menfî görüşte olanlar da vardır.

Kanaatimizce günümüz uygulamalarını dikkate aldığımızda konuyu şöyle değerlendirmek daha doğrudur: Kapora akit tamamlanmadığında satıcıya bırakılacak kadar az olan ödemedir.

Kaporalı satış câizdir. Buna mâni sahih hiçbir delil yoktur. Kapora alım vaadinde bulunan müşteri için satıcının malını satmamasının karşılığıdır ve satıcının hakkıdır.

Ayrıca kapora gerçekleşmiş bir akit sebebiyle ödenmemekte bilakis müşterinin akit yapabilmek için opsiyon alması karşılığında verilmektedir. Yani müşteri kendisine verilen süre içerisinde akdi yaparsa kapora malın bedelinden düşülür; yapmazsa kapora satıcının olur.

Bu durumda satılan malın mülkiyeti hala satıcıda kaldığından katılım bankaları kaporası ödenmiş varlık için murâbaha yapabilirler.

Günümüzde kapora ile peşinat ödemelerinde teâmülün farklı olması bu iki ödemenin ayrı değerlendirilmesini gerektirmektedir:

• * Peşinat ödemeleri yapıldığında malın müşteriye teslimi çoğunlukla yapılmaktadır. Örneğin 40.000 TL değerindeki bir araba için 20.000 TL ödenirse satıcıdan arabayı alma hakkı doğar. Müşteri geri kalan 20.000 TL’yi borçlanmıştır. Malın telef olması halinde müşterinin malı yok olmuş sayılmaktadır.
  
  
  Müşteri kalan borcu ödemekle mükelleftir. Peşinat ödendiği halde mal hala satıcıda bırakılıyor ise emânet hükümlerine tâbidir. Ya malın bedeli ödeninceye kadar satıcı hapis hakkını kullanmış sayılır ya da borç karşılığı rehindir.
  
  
  
  
  
• * Kaporası ödenen mallar çoğunlukla müşteriye teslim edilmez. Örneğin 40.000 TL değerindeki bir araç için 250 TL kapora verildiğinde satıcı aracı müşteriye teslim etmez. Bu durumda iken telef olan mallar satıcıya ait iken telef olmuş sayılır. Müşteri kaporasını geri alır.
  
  
  
  
  
  
  

Kaynak: Sorularla Katılım Bankacılığı/Doç. Dr. İshak Emin AKTEPE/TKBB Yayın No: 5